Artykuł na Maj
AGRESJA
Agresja nie jest nowym zjawiskiem. Doświadczamy jej niemal codziennie. Dotyka osób będących w różnym wieku, reprezentujących różne wykształcenie czy status społeczny. Wydaje się, że wobec jej wszechobecnego charakteru jesteśmy często bezbronni, nie mogąc zabezpieczyć się na wypadek zetknięcia się z jej objawami. Jedynie we wczesnym dzieciństwie, możemy umiejętnie kierować jej przebiegiem, a nawet ograniczyć jej wybuchy. Wpływ osób dorosłych na przebieg procesów hamowania agresywnych zachowań małego dziecka, stanowi bazę dla umiejętności radzenia sobie z nią w okresie dojrzewania, a wreszcie w dorosłym życiu.
Czym jest agresja?
„W pedagogice pojęciu „agresywności” przypisuje się najczęściej wybuchy złości, które przebiegają bez jakichkolwiek zahamowań i granic wobec siebie samego i innych oraz w stosunku do przedmiotów”. (Andrea Erkert)
Agresja może przybierać formę:
werbalną - np. ubliżanie, przezywanie, wyśmiewanie, grożenie, ośmieszanie, namawianie się, szantaż, obrażanie. Jest skierowana przeciwko drugiej osobie i ma na celu wzbudzenie w niej poczucia zagrożenia, odrzucenia czy wyizolowania jej z grupy;
fizyczną – przejawia się w fizycznym ataku na drugą osobę lub jej własność( bicie, kopanie, plucie, popychanie, zadawanie ran czy niszczenie własności.
pośrednią lub agresję ciała – jest formą wywoływania agresji u innych, poprzez świadome ignorowanie, wyraźne sygnalizowanie antypatii oraz wzbranianie się przed społeczny kontaktem;
relacji – polega na osłabieniu stosunków ofiary agresji z rówieśnikami w zakresie odczuwania społecznej przynależności i akceptacji poprzez negatywne wypowiedzi bezpośrednio do ofiary, lub też pośrednio o niej.
Najczęściej występuje agresja werbalna, która stanowi ponad pięćdziesiąt procent przypadków agresji w wieku przedszkolnym. Agresja fizyczna choć jest najbardziej widocznym wariantem agresji i wzbudzającym powszechną sensację, rzadziej występuje w codzienności przedszkolne
Jakie są źródła agresji:
środowiska rodzinnego,
właściwości dziecka (głównie temperamentalne),
cech grupy rówieśniczej, środowiska przedszkolnego
wzorów kulturowych dotyczących przemocy, prezentowanych np. w telewizji.
Dzieci bezustannie zbierają doświadczenia związane z agresją. Widzą agresywne zachowanie u innych osób zarówno w realnym życiu jak i w filmie, albo są ofiarami agresji dorosłych, często najbliższych. Ten bagaż doświadczeń uczy kiedy zachowanie agresywne jest opłacalne, na ile może przekroczyć dobre zachowanie bez ryzyka konsekwencji. Agresywne reakcje dzieci mogą być wynikiem braku umiejętności radzenia sobie z negatywnymi emocjami. Mówimy wówczas
o impulsywnych reakcjach agresywnych.
Problem wychowawczy dla nauczyciela przedszkola stanowią dzieci, które agresję stosują w sposób nawykowy lub u których rozwinęła się motywacja do szkodzenia innym. Często pojedyncze dzieci, brutalne i trudne do kontrolowania zajmują czas nauczyciela i dominują działania wychowawcze sprowadzając je do skupienia uwagi na trudnym wychowanku. Agresywność przekazywana jest
z pokolenia na pokolenie. Dzieci awanturnicy w okresie dorosłości sprawiali, że życie rodzinne stawało się szkołą agresji. Rodzice dostarczali dzieciom barwnych i pełnych brutalnej przemocy przykładów agresywności wytyczając tym samym drogę rozwoju emocjonalnego dzieci.
Nie ma jednej skutecznej metody eliminowania agresywnego zachowania. Każde
z dzieci przejawiających agresję w zachowaniu, wymaga indywidualnej strategii, programu, metody dostosowanej do potrzeb samego dziecka. Jednak w codziennym kontakcie z wychowankami można przedsięwziąć pewne działania, które zapobiegną agresji, a nawet sprzyjać będą jej wyciszaniu.
Rady jak eliminować agresywne zachowania dziecka:
Nie utrwalaj i nie nagradzaj zachowań, które świadczą o niedostatecznym rozwoju emocjonalnym Nie reaguj na dąsanie się, napady złości,wymuszanie – nie kupuj dziecku czegoś wbrew sobie, bo wstydzisz się w sklepie jego reakcji na twoją odmowę, jeśli dziecko skarży się na inne dziecko w przedszkolu, nie pochwalaj tego, ale pomyślcie wspólnie, co można zrobić, by zmienić tę sytuację.
Często rozmawiaj o uczuciach. Zadawaj pytania: Co czujesz? Jak sądzisz, co czuje druga osoba? – młodszemu dziecku zaproponuj, niech narysuje to, co czuje, ucz słów określających stany emocjonalne, mów o swojej radości, złości, smutku.
Nie myl radzenia sobie z uczuciami z ich wypieraniem przez dzieci. Wypieranie to jeden z mechanizmów obronnych pojawiający się w trudnej dla nas sytuacji, świadczy o nieprawidłowościach, radzenia sobie z uczuciami to umiejętność rozpoznawania uczuć i ich odpowiedniego wyrażania.
Pamiętaj: emocjom nigdy nie należy zaprzeczać! Akceptuj uczucia, słuchaj bardzo uważnie – zamiast słuchać jednym uchem, akceptuj uczucia słowami: „Mmm, rozumiem, chyba jesteś smutny, to musiało być przykre. Nigdy - nawet w najlepszej wierze – nie mów – nieładnie wyglądasz jak się złościsz, nie bądź smutny, to głupstwo, nie płacz.
Ucz, jak radzić sobie z porażką. Pomóż przeanalizować niepowodzenie, pomyślcie razem, co można zrobić następnym razem, by uniknąć porażki, kto może w tym pomóc, czego dziecko dowiedziało się z popełnionych błędów.
Ucz słuchania. Od najmłodszych lat pokazuj dziecku, co to znaczy aktywne słuchanie, że dobra rozmowa wymaga skupienia, dopytywania, czasu.
Pokazuj różne punkty widzenia – patrzenie na świat oczami innych jest jedną z cech wysokiej inteligencji emocjonalnej. Dobrym ćwiczeniem, na przykład w razie konfliktu między dziećmi, jest pytanie - co czułbyś i myślał, gdybyś był Jackiem, Asią, a nie sobą? Czytając bajki, oglądając telewizję, zadawaj pytania: co czuli bohaterowie, skąd dziecko to wie, czy czułby to samo, dlaczego.
Dziel się swoimi uczuciami. Jeśli płaczesz przy dziecku, nigdy nie zaprzeczaj, bojąc się przyznać do łez, gdy dziecko pyta, czy coś się stało, lepiej powiedzieć: tak, jestem smutna, jest mi przykro, zamiast: nic się nie stało; jak najczęściej mów o swoich uczuciach – jestem wesoły, złości mnie to, zawstydziłem się...
Opisuj zachowanie i jego skutki, oddzielaj sprawcę od czynu. Okłamałeś mnie, trudno będzie mi teraz ci zaufać – zamiast zdania – jesteś kłamcą; źle zrobiłeś – zamiast – jesteś głupi.
Ucz, że niewypowiedziane emocje są źródłem konfliktów. Niech dziecko wie, że czasami trudno odkryć czyjeś uczucia i można się pomylić, pokazuj, że nagromadzona złość przeciwko koledze może skończyć się agresją.
Chwal jak najczęściej. Średnio dziecko słyszy około 50 negatywnych uwag dziennie – „nie rób”, „nie wolno”, „zostaw”, itp., a tylko pięć uwag pozytywnych. Chwalenie ma magiczną moc, bo jest dla dziecka komunikatem, co zrobiło dobrze (co warto powtarzać), najlepiej opisz, za co dziecko zasłużyło na pochwałę.
Podkreślaj konsekwencje wynikające z dobrego i złego postępowania dziecka, unikaj natomiast stosowania kar. Kiedy dziecko widzi konsekwencje swojego postępowania, łatwiej mu zrozumieć, że to ono kieruje swoim życiem. Jeśli zaś spotyka się tylko z karą, uczy się, że to dorośli kontrolują sytuację i podejmują decyzje.
Strategia negocjacji wobec agresji dziecka
Czasem korzystne może być niezwracanie uwagi na dziecko, które ma atak złości. Uczy się ono w ten sposób, że nieodpowiedzialne zachowanie jest nieskuteczne dla osiągnięcia zamierzonego celu.
Interweniować gdy dzieci się biją i wyznaczyć wyraźne granice.
Zachować spokój i opanowanie wobec szarpiących się dzieci.
Gdy negatywne emocje opadną przeprowadzić wyjaśniającą rozmowę bez kazań, wyrzutów, obarczania winą kogokolwiek.
Wyjaśnić dzieciom dlaczego potępiamy takie zachowanie.
Nie bójmy się mówić o naszych myślach i obawach.
Dajmy do zrozumienia, że jednoznacznie stajemy po stronie ofiary konfliktu, nie wywołując wyrzutów sumienia.
Dajmy szansę samodzielnie naprawić błąd zamiast zasypywać dzieci gradem, wyrzutów, uwag i porad wypowiadanych w dobrej wierze.
Zamiast karać, pozwolić ponieść konsekwencje złego zachowania.
Zaistniałe zdarzenie potraktować refleksyjnie i po pewnym czasie skorygować czy uzupełnić zaproponowane pomysły.
Obdarzyć dziecko zaufaniem, docenić każde nawet najmniejsze i krótkotrwałe zmiany w zachowaniu.
Warto pamiętać, że:
Każde zachowanie dorosłego wobec dziecka jest wzorem, jaki ono naśladuje;
Jeżeli chcemy wykluczyć określone zachowanie, nie należy się na nim koncentrować, natomiast jeżeli chcemy wzmocnić jakieś zachowanie powinniśmy je zauważyć i mówić o nim;
Lepiej udawać, że nie słyszymy niegrzecznego odzywania się do dorosłego, odwrócić, się, gdy dziecko robi coś, co nam się nie podoba, a gdy jest to niemożliwe lepiej jest powiedzieć po prostu „nie podoba mi się twoje zachowanie”, niż własnym zachowaniem agresywnym wzmacniać reakcje dziecka.
Każde dziecko chce być pozytywnie oceniane i jeśli
Artykuł na Kwiecień
Praca z dzieckiem zdolnym
Przedszkole:
· stwarza dzieciom warunki, możliwości rozwijania swych
różnorodnych zdolności, zainteresowań, zamiłowań i pasji.
· wychodzi naprzeciw potrzebom dziecka o specjalnych potrzebach
edukacyjnych, rozwija, wspomaga i ukierunkowuje zdolności dziecka zgodnie
z jego potencjałem i możliwościami.
· umożliwia wyzwalanie i podtrzymywanie spontanicznej aktywności dziecka,
sprzyja uaktywnianiu się jego potencjału intelektualnego i twórczego.
Zagadnienie zdolności jest nierozerwalnie związane z różnicami indywidualnymi między ludźmi w zakresie ich osiągnięć.
Słownik pedagogiczny podaje, że zdolności, to „te właściwości psychiki człowieka, które warunkują możliwości skutecznej działalności w określonych dziedzinach, przy wykonywaniu pewnych działań." Zatem zdolności stanowią układ warunków wewnętrznych jednostki, właściwość różniącą jednego człowieka od drugiego w poziomie osiągnięć, łatwości i szybkości odbierania
i przetwarzania informacji o otaczającym świecie.
Uważa się, że dzieci zdolne posiadają:
· wysoki poziom zdolności ogólnych, inteligencji;
· wysoki poziom zdolności specjalnych, uzdolnień;
· wysokie osiągnięcia lub możliwość takich osiągnięć w nauce bądź innych
dziedzinach;
· osiągnięcia oryginalne i twórcze, lub możliwość takich osiągnięć.
Zatem zdolności, to te różnice indywidualne, które sprawiają, że przy danym zasobie wiedzy, praktyki i takich samych warunkach zewnętrznych oraz równej motywacji jedne dzieci sprawniej niż inne wykonują dane czynności, szybciej uczą się, dostrzegają problemy i przystępują do ich rozwiązania w sposób najbardziej logiczny i skuteczny
· Nauczyciel jest odpowiedzialny za organizację, prowadzenie pracy
z dzieckiem zdolnym, współpracę z rodzicami.
· Dyrektor nadzoruje działania nauczyciela.
· Prowadzenie wstępnej obserwacji pod kątem wyłonienia z grupy dziecka
zdolnego zgodnie z przyjętymi kryteriami.
· Zapoznanie rodziców dziecka ze wstępnymi spostrzeżeniami, propozycją form
pracy z dzieckiem uwzględniających jego predyspozycje, zdolności.
· Wyodrębnianie w miesięcznych planach pracy zadań dla dzieci zdolnych
uwzględniających m.in. :
_ wykorzystywanie różnorodnych możliwości i okazji do indywidualizacji pracy
w toku normalnie, powszechnie stosowanych form pracy,
_ przydzielanie trudniejszych zadań do rozwiązywania podczas pracy zbiorowej
i indywidualnej,
_ stwarzanie okazji do swobodnego wyboru trudniejszych zadań i swobodnej
decyzji w podejmowaniu zadań dodatkowych,
_ organizowanie pracy w małych grupach,
_ dobór grup na zajęciach pod względem poziomu zdolności dzieci lub pod
względem rodzaju zdolności,
_ stawianie pytań problemowych pobudzających myślenie twórcze i krytyczne,
_ wskazywanie dodatkowych źródeł wiedzy i inspirowanie do korzystania z nich,
_ stopniowe zwiększanie wymagań,
_ przydzielanie dodatkowych ról mobilizujących do wysiłku intelektualnego
i zaangażowania.
· Organizowanie konkursów, występów artystycznych.
· Systematyczne konsultowanie z rodzicami osiągnięć, postępów dziecka.
· W przypadku wybitnych zdolności dziecka sugerowanie rodzicom konsultacji
w poradni psychologiczno- pedagogicznej w celu ujednolicenia oddziaływań
i określenia dalszej pracy
Kryteria umiejętności, zachowania dziecka
Zdolnego:
_ szybko zapamiętuje, prawidłowo kojarzy i rozumuje;
_ rozumie polecenia i zadania;
_ posiada dar bystrej obserwacji otoczenia;
_ jest dociekliwe, zadaje dużo pytań;
_ ma różnorodne zainteresowania, bogatą wiedzę, pasje, uzdolnienia;
_ uczy się z przyjemnością i wyraźnym zainteresowaniem;
_ umie skupić uwagę przez dłuższy czas na wybranym obiekcie
zainteresowania;
_ jest bardzo spostrzegawcze;
_ posiada bogatą wyobraźnię oraz ciekawe i oryginalne pomysły;
_ wymyśla nowe zabawy, opowiadania, sytuacje realne i abstrakcyjne;
_ wyraża swoje myśli i emocje w różnej formie np. werbalnej, plastycznej,
muzycznej;
_ broni swoich racji i poglądów, jest niezależne;
_ woli samo rozwiązywać problemy;
_ najczęściej posiada poczucie humoru;
a jednocześnie często dziecko zdolne:
_ ma trudności w przystosowaniu się do grupy (potrzeba rywalizacji,
imponowania, dominacji);
_ jest często uznawane za zarozumiałe;
_ bywa, że lekceważy rówieśników, nauczyciela lub jego zdanie;
_ prezentuje egocentryzm, koncentrację na sobie;
_ miewa trudności z przechodzeniem od do umiejętności, niekiedy
charakteryzuje się lękliwością lub nadpobudliwością.
Artykuł na Marzec
Na Wspomagająca rola przedszkola w rozwijaniu kompetencji językowych dziecka poprzez literaturę dziecięcą i sztukę.
Rozwój języka dziecka uwarunkowany jest biologicznie, społecznie i kulturowo oraz wiąże się ściśle z całokształtem jego życia psychicznego jako jeden z jego komponentów. Języka może się go nauczyć każde dziecko sprawne umysłowo, nawet niesłyszące, niewidzące czy urodzone bez języka w ustach. Będzie się wówczas posługiwało subkodem ( dotykiem, ruchami warg itp.). Jednak warunkiem koniecznym do wyuczenia się mowy jest przebywanie dziecka w środowisku społecznym, wśród ludzi, którzy w kontaktach interpersonalnych posługują się mową . Język to wyabstrahowany z rzeczywistego procesu mówienia system reguł sensu i reguł gramatycznych. Służy więc do komunikowania się, porozumiewania, powiadamiania o tym co spostrzegamy, czujemy, wyobrażamy sobie, czego pragniemy . Nie można używać języka nie myśląc.
Opanowanie elementów języka stanowi o kompetencji komunikacyjnej, czyli zdolności porozumiewania się językiem w sposób skuteczny i dostosowany do sytuacji. Kompetencja językowa dotyczy systemu językowego, natomiast komunikacja wzorów jego użycia, wnioskowania, dokonywania analizy zjawisk, uogólniania, nabywania pojęć, w tym także matematycznych. Zadania związane z czytaniem, pisaniem, stosunkami społecznymi miedzy dziećmi, dziećmi i nauczycielem zależą od sprawności mowy i myślenia. Przy czym występuje tu zależność dwukierunkowa – czytanie, pisanie, nauka matematyki, przeżywanie sztuki rozwija także mowę i myślenie.
D. B. Elkonin zwraca uwagę na to, że niemożliwe jest opanowanie języka bez włączania go w działanie . Zadaniem nauczyciela w sytuacji zabawy powinno być nie tylko poprawianie i wzmocnienie wypowiedzi, ale przede wszystkim dostarczanie jej i rozszerzanie w kontaktach z dziećmi. Sytuacje rozwijające umiejętność rozpoznawania fonemów wynikają z kontaktów dziecka z rówieśnikami i dorosłymi. Tworzą je same dzieci podejmując zabawy, czynności o różnym charakterze, komunikując się między sobą. Tworzą je również dorośli przez formułowanie poleceń, próśb, podejmowanie rozmów z dziećmi, opowiadań, czytanie dzieciom, wydawanie instrukcji, udzielanie informacji.
Niezwykle cennym sposobem oddziaływania na rozwijanie mowy i myślenia jest zorganizowanie „Kącika książki”, który w naszej grupie bardzo dobrze działa. Oglądanie przez dzieci ilustracji powoduje, że opowiadają one jej treść, często także uzupełniają ją, nazywają oglądane przedmioty lub sytuacje, pytają o treści mniej zrozumiałe i w ten sposób wzbogacają swój słownik. Poza tym rozwijają spostrzegawczość, umiejętność dokonywania porównań i wyciągania wniosków.
W celu doskonalenia mowy często czytamy dzieciom bajki, baśnie, wiersze, opowiadania. Stanowią one wzór języka literackiego, wzbogacają słownictwo i wpływają na wyrazistość mowy. Poza tym rozwijają wyobraźnię, ćwiczą skupienie uwagi oraz umiejętność wyciągania wniosków.
Początkowym etapem kształcenia języka dziecka w przedszkolu jest stymulowanie jego potrzeby mówienia w różnych sytuacjach wytworzonych przez codzienny tryb życia. W procesie kierowania rozwojem mowy dziecka obok metody zadań i ćwiczeń ważne jest wywoływanie u dzieci samodzielnych wypowiedzi w codziennych sytuacjach, które dostarczają okazji do naturalnych ćwiczeń mowy.
Wzbogacanie słownika dziecka obejmuje zarówno jego słownik czynny jak i bierny, a więc poszerzenie zasobu wyrazów, którymi posługuje się w mowie oraz takich, których znaczenie rozumie, ale ich nie używa. Praca przedszkolna w zakresie wzbogacania słownictwa dzieci polega na uaktywnianiu ich słownika, przyswajaniu pojedynczych nowych wyrazów oraz najczęściej spotykanych wyrażeń frazeologicznych, słów występujących w stałych związkach, np. biały jak śnieg. Rozwijanie słownictwa łączy się nierozerwalnie z kształtowaniem poprawności gramatycznej wypowiedzi dzieci. Ćwiczenia językowe najczęściej prowadzą w małych zespołach dzieci wykorzystując ilustrację, gry planszowe, loteryjki, domina. W całokształcie pracy nad rozwojem mowy i myślenia duże znaczenie spełniają rozmowy na z dzieckiem. Dzięki temu przedszkolacy uczą się umiejętności wypowiadania się w sposób jasny i zwięzły na określony temat. Wzbogacają słownictwo dotyczące zagadnienia, które jest przedmiotem rozmowy. Wdrażają się do formułowania pytań, wyrabiają krytyczny stosunek do własnych i cudzych wypowiedzi. Uczą się umiejętności uważnego słuchania wypowiedzi rozmówców i nawiązania do niej. Rozmowy na temat historyjek obrazkowych, układanie ich we właściwej kolejności umożliwiają dzieciom dostrzeganie związków przyczynowo – skutkowych, podobnie jak rozmowy związane z oglądaniem ilustracji w książkach.
Metoda kształcenia mowy drogą opowiadań dzieci ma na celu przyzwyczajenie ich do dłuższych, komunikatywnych wypowiedzi składających się z ciągu powiązanych ze sobą zdań budowanych i wypowiadanych poprawnie. Służy ona także rozwijaniu słownej ekspresji dziecka. Najtrudniejszą dla dziecka formą mowy jest opowiadanie na temat dowolny. Do takich opowiadań należy zachęcać nie tylko dzieci w grupach starszych, ale także dzieci młodsze zaczynając od trzylatków. Rozwój takiej formy wypowiadania się zależeć będzie od równoległej pracy przedszkola nad wzbogacaniem słownictwa dziecka, kształtowaniem poprawności gramatycznej mowy i prawidłowej wymowie. Opowiadania dzieci mogą odnoście się do obrazków. Własnych wytworów plastycznych, audycji radiowych i telewizyjnych, widowisk kukiełkowych oraz tematów inicjowanych przez nauczycielkę. Ważną rolę w kształtowaniu wielozadaniowych wypowiedzi są opowiadania nauczycielki.
Bardzo ważna dziedziną pracy nauczyciela nad rozwijaniem mowy dzieci są ćwiczenia, które mają na celu poprawienie i doskonalenie ich wymowy. Zajęcia takie, z ogółem dzieci w przedszkolu dadzą się ugrupować w cztery rodzaje działań: ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne, ćwiczenia oddechowe, ćwiczenia rytmizujące, ćwiczenia słuchu fonetycznego. Ćwiczenia narządów artykulacyjnych mają na celu wypracowanie zręcznych i celowych ruchów języka, warg i podniebienia. W tym zakresie „Program wychowania w przedszkolu” przewiduje:
- Dla dzieci 3-letnich – ćwiczenia artykulacyjne wyrabiające mięśnie narządów mowy na samogłoskach, łatwiejszych spółgłoskach oraz zgłoskach
- Dla dzieci 4-letnich – ćwiczenia artykulacyjne kształtujące mięśnie narządów mowy, ze szczególnym uwzględnieniem trudniejszych spółgłosek występujących w tekstach;
- Dla dzieci 5-letnich – ćwiczenia artykulacyjne na wszystkich głoskach ze szczególnym uwzględnieniem tradycyjnych spółgłosek przedniojęzykowo dziąsłowych;
- Dla dzieci 6-letnich – poprawne wymawianie wszystkich głosek i grup spółgłoskowych, doskonalenie umiejętności wyrazistego mówienia, wybrzmiewanie wszystkich głosek wyrazu. Kształcenie mowy dzieci przyczynia się do rozwoju wszystkich procesów poznawczych, mających na celu doskonalenie słownictwa, wymowy i gramatycznej poprawności wypowiedzi, umiejętności swobodnego wyrażania myśli i uczuć. Dziecko 3-6 letnie uczy się dopiero „myśli” i poprawnie wypowiadać treści własnych myśli pod wpływem ciekawej i różnorodnej działalności, w toku kontaktów z życiem społecznym, przyrodą i techniką oraz dzięki świadomej i celowej pracy wychowawczej, która powinna być tak zrealizowana, aby każdemu wychowankowi przyniosła możliwie największe korzyści.
Artykuł na Luty
Wspomagająca rola przedszkola w rozwijaniu kompetencji językowych dziecka poprzez literaturę dziecięcą i sztukę.
Rozwój języka dziecka uwarunkowany jest biologicznie, społecznie i kulturowo oraz wiąże się ściśle z całokształtem jego życia psychicznego jako jeden z jego komponentów. Języka może się go nauczyć każde dziecko sprawne umysłowo, nawet niesłyszące, niewidzące czy urodzone bez języka w ustach. Będzie się wówczas posługiwało subkodem ( dotykiem, ruchami warg itp.). Jednak warunkiem koniecznym do wyuczenia się mowy jest przebywanie dziecka w środowisku społecznym, wśród ludzi, którzy w kontaktach interpersonalnych posługują się mową . Język to wyabstrahowany z rzeczywistego procesu mówienia system reguł sensu i reguł gramatycznych. Służy więc do komunikowania się, porozumiewania, powiadamiania o tym co spostrzegamy, czujemy, wyobrażamy sobie, czego pragniemy . Nie można używać języka nie myśląc.
Opanowanie elementów języka stanowi o kompetencji komunikacyjnej, czyli zdolności porozumiewania się językiem w sposób skuteczny i dostosowany do sytuacji. Kompetencja językowa dotyczy systemu językowego, natomiast komunikacja wzorów jego użycia, wnioskowania, dokonywania analizy zjawisk, uogólniania, nabywania pojęć, w tym także matematycznych. Zadania związane z czytaniem, pisaniem, stosunkami społecznymi miedzy dziećmi, dziećmi i nauczycielem zależą od sprawności mowy i myślenia. Przy czym występuje tu zależność dwukierunkowa – czytanie, pisanie, nauka matematyki, przeżywanie sztuki rozwija także mowę i myślenie.
D. B. Elkonin zwraca uwagę na to, że niemożliwe jest opanowanie języka bez włączania go w działanie . Zadaniem nauczyciela w sytuacji zabawy powinno być nie tylko poprawianie i wzmocnienie wypowiedzi, ale przede wszystkim dostarczanie jej i rozszerzanie w kontaktach z dziećmi. Sytuacje rozwijające umiejętność rozpoznawania fonemów wynikają z kontaktów dziecka z rówieśnikami i dorosłymi. Tworzą je same dzieci podejmując zabawy, czynności o różnym charakterze, komunikując się między sobą. Tworzą je również dorośli przez formułowanie poleceń, próśb, podejmowanie rozmów z dziećmi, opowiadań, czytanie dzieciom, wydawanie instrukcji, udzielanie informacji.
Niezwykle cennym sposobem oddziaływania na rozwijanie mowy i myślenia jest zorganizowanie „Kącika książki”, który w naszej grupie bardzo dobrze działa. Oglądanie przez dzieci ilustracji powoduje, że opowiadają one jej treść, często także uzupełniają ją, nazywają oglądane przedmioty lub sytuacje, pytają o treści mniej zrozumiałe i w ten sposób wzbogacają swój słownik. Poza tym rozwijają spostrzegawczość, umiejętność dokonywania porównań i wyciągania wniosków.
W celu doskonalenia mowy często czytamy dzieciom bajki, baśnie, wiersze, opowiadania. Stanowią one wzór języka literackiego, wzbogacają słownictwo i wpływają na wyrazistość mowy. Poza tym rozwijają wyobraźnię, ćwiczą skupienie uwagi oraz umiejętność wyciągania wniosków.
Początkowym etapem kształcenia języka dziecka w przedszkolu jest stymulowanie jego potrzeby mówienia w różnych sytuacjach wytworzonych przez codzienny tryb życia. W procesie kierowania rozwojem mowy dziecka obok metody zadań i ćwiczeń ważne jest wywoływanie u dzieci samodzielnych wypowiedzi w codziennych sytuacjach, które dostarczają okazji do naturalnych ćwiczeń mowy.
Wzbogacanie słownika dziecka obejmuje zarówno jego słownik czynny jak i bierny, a więc poszerzenie zasobu wyrazów, którymi posługuje się w mowie oraz takich, których znaczenie rozumie, ale ich nie używa. Praca przedszkolna w zakresie wzbogacania słownictwa dzieci polega na uaktywnianiu ich słownika, przyswajaniu pojedynczych nowych wyrazów oraz najczęściej spotykanych wyrażeń frazeologicznych, słów występujących w stałych związkach, np. biały jak śnieg. Rozwijanie słownictwa łączy się nierozerwalnie z kształtowaniem poprawności gramatycznej wypowiedzi dzieci. Ćwiczenia językowe najczęściej prowadzą w małych zespołach dzieci wykorzystując ilustrację, gry planszowe, loteryjki, domina. W całokształcie pracy nad rozwojem mowy i myślenia duże znaczenie spełniają rozmowy na z dzieckiem. Dzięki temu przedszkolacy uczą się umiejętności wypowiadania się w sposób jasny i zwięzły na określony temat. Wzbogacają słownictwo dotyczące zagadnienia, które jest przedmiotem rozmowy. Wdrażają się do formułowania pytań, wyrabiają krytyczny stosunek do własnych i cudzych wypowiedzi. Uczą się umiejętności uważnego słuchania wypowiedzi rozmówców i nawiązania do niej. Rozmowy na temat historyjek obrazkowych, układanie ich we właściwej kolejności umożliwiają dzieciom dostrzeganie związków przyczynowo – skutkowych, podobnie jak rozmowy związane z oglądaniem ilustracji w książkach.
Metoda kształcenia mowy drogą opowiadań dzieci ma na celu przyzwyczajenie ich do dłuższych, komunikatywnych wypowiedzi składających się z ciągu powiązanych ze sobą zdań budowanych i wypowiadanych poprawnie. Służy ona także rozwijaniu słownej ekspresji dziecka. Najtrudniejszą dla dziecka formą mowy jest opowiadanie na temat dowolny. Do takich opowiadań należy zachęcać nie tylko dzieci w grupach starszych, ale także dzieci młodsze zaczynając od trzylatków. Rozwój takiej formy wypowiadania się zależeć będzie od równoległej pracy przedszkola nad wzbogacaniem słownictwa dziecka, kształtowaniem poprawności gramatycznej mowy i prawidłowej wymowie. Opowiadania dzieci mogą odnoście się do obrazków. Własnych wytworów plastycznych, audycji radiowych i telewizyjnych, widowisk kukiełkowych oraz tematów inicjowanych przez nauczycielkę. Ważną rolę w kształtowaniu wielozadaniowych wypowiedzi są opowiadania nauczycielki.
Bardzo ważna dziedziną pracy nauczyciela nad rozwijaniem mowy dzieci są ćwiczenia, które mają na celu poprawienie i doskonalenie ich wymowy. Zajęcia takie, z ogółem dzieci w przedszkolu dadzą się ugrupować w cztery rodzaje działań: ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne, ćwiczenia oddechowe, ćwiczenia rytmizujące, ćwiczenia słuchu fonetycznego. Ćwiczenia narządów artykulacyjnych mają na celu wypracowanie zręcznych i celowych ruchów języka, warg i podniebienia. W tym zakresie „Program wychowania w przedszkolu” przewiduje:
- Dla dzieci 3-letnich – ćwiczenia artykulacyjne wyrabiające mięśnie narządów mowy na samogłoskach, łatwiejszych spółgłoskach oraz zgłoskach ;
- Dla dzieci 4-letnich – ćwiczenia artykulacyjne kształtujące mięśnie narządów mowy, ze szczególnym uwzględnieniem trudniejszych spółgłosek występujących w tekstach;
- Dla dzieci 5-letnich – ćwiczenia artykulacyjne na wszystkich głoskach ze szczególnym uwzględnieniem tradycyjnych spółgłosek przedniojęzykowo dziąsłowych;
- Dla dzieci 6-letnich – poprawne wymawianie wszystkich głosek i grup spółgłoskowych, doskonalenie umiejętności wyrazistego mówienia, wybrzmiewanie wszystkich głosek wyrazu. Kształcenie mowy dzieci przyczynia się do rozwoju wszystkich procesów poznawczych, mających na celu doskonalenie słownictwa, wymowy i gramatycznej poprawności wypowiedzi, umiejętności swobodnego wyrażania myśli i uczuć. Dziecko 3-6 letnie uczy się dopiero „myśli” i poprawnie wypowiadać treści własnych myśli pod wpływem ciekawej i różnorodnej działalności, w toku kontaktów z życiem społecznym, przyrodą i techniką oraz dzięki świadomej i celowej pracy wychowawczej, która powinna być tak zrealizowana, aby każdemu wychowankowi przyniosła możliwie największe korzyści.
Artykuł na Styczeń
Proces adaptacji dziecka w przedszkolu powinien przynieść korzyści zarówno dziecku, rodzicom jak i przedszkolu. Jest to moment rozpoczęcia współpracy pedagogicznej przejawiającej zainteresowanie rodziców tym , co się będzie działo z ich dzieckiem w przedszkolu. Kontakty rodziny z przedszkolem mają na celu ujednolicenie oddziaływań wychowawczych, a także niesienie pomocy rodzicom w kierunku rozwoju dziecka. Kiedy rodzice po raz pierwszy przyprowadzają swoje dziecko do przedszkola , oczekują:
- Zapewnienia dziecku jak najlepszej opieki, by czuło się bezpiecznie , a rodzice spokojni o swoje pociechy.
- Zaspokojenia indywidualnych potrzeb w miarę możliwości przedszkola.
- Życzliwości, uśmiechu i empatii od opiekunów.
- Poznania warunków , w jakich będzie przebywało ich dziecko.
- poznania programu i metod pracy.
- poznania nauczycieli i innych pracowników, z którymi będzie przebywało dziecko.
Prawie dla każdego dziecka pierwsze dni pobytu w przedszkolu są okresem bardzo trudnym. Rozłąka z rodzicami powoduje duże zagrożenie poczucia bezpieczeństwa u dziecka. Jest to niewątpliwie sytuacja budząca silne emocje.Dziecko czuje się wyrwane z bezpiecznego znanego mu środowiska rodzinnego i nie rozumie tego co się wokół niego dzieje. Musi się przystosować do warunków nowego otoczenia, kontaktów z nieznajomymi, przebywania w licznej grupie, zmian dotyczących sposobów załatwiania potrzeb emocjonalnych i biologicznych itp. Udane włączenie dziecka do grupy przedszkolnej ma ogromne znaczenie dla jego dalszego rozwoju.
A oto kilka wskazówek jak ułatwić dziecku start w przedszkolu:
- W pierwszych dniach pobytu dziecka w przedszkolu w miarę możliwości odbieramy je wcześniej .
- Nie składamy dziecku obietnic, których nie możemy wypełnić np: przyjdę po obiedzie , a jesteśmy po spaniu lub podwieczorku. Dziecko nie będzie nam ufało następnego dnia.
- Stosujemy zasadę krótkiego pożegnania – wydłużanie tego momentu powoduje napięcie emocjonalne, które kończy się rozpaczą dziecka.
- Nie zabieramy dziecka do domu kiedy płacze przy rozstaniu, jeżeli zrobimy to choć raz, będzie wiedziało ,że łzami może wymusić wszystko.
- Jeśli dziecko przy pożegnaniu płacze, staramy się, żeby przez kilka dni odprowadzał je do przedszkola tata, rozstania z tatą są mniej bolesne.
- Nie mówimy dziecku,że będę na ciebie czekała za drzwiami – dzieci proszą o sprawdzenie czy jest mama, babcia czy tata.
- Pozwalamy dziecku zabrać ulubioną zabawkę, aby przypominała mu dom.
- Ujednolicamy działania wychowawcze dom – przedszkole, wdrażamy dziecko do przestrzegania umów i zasad.
- Nie wyręczmy dziecka – przyzwyczajamy do samoobsługi, pozwalamy dziecku samemu załatwić potrzeby fizjologiczne, myć ręce, ubierać się.
- Przygotowujemy dziecku wygodny strój do samodzielnego ubierania się.
- Cieszymy się i okazujemy zadowolenie z każdego przejawu samodzielności.
- Zachowujemy cierpliwość.
- Jesteśmy systematyczni i konsekwentni.
- Dostarczamy dziecku doświadczeń przebywania z innymi dorosłymi, bycia bez mamy.
- Umożliwiamy kontakt z innymi dziećmi
- Nie wymuszamy na dziecku , aby zaraz po przyjściu do domu opowiadało co wydarzyło się w przedszkolu, to powoduje niepotrzebny stres.
Większość dzieci przystosowuje się dość szybko, u innych okres adaptacji trwa bardzo długo. Najczęściej takie problemy mają dzieci, które miały przykre doświadczenia w relacjach z dorosłymi, są lękliwe, nieśmiałe ,miały mały kontakt z rówieśnikami lub też ich rodzice lub dziadkowie są nadopiekuńczy.
ZRÓBMY WIĘC WSZYSTKO, ABY NASZE DZIECI ŁĄCZYŁY Z PRZEDSZKOLEM TYLKO PRZYJEMNE PRZEŻYCIA, BYŁY POZYTYWNIE NASTAWIONE ,UFAŁY NAM I NIE REAGOWAŁY LĘKIEM.
- 46 widoków